سازمان تجارت جهانی (World Trade Organization)
مجموعه آشنایی با سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی (3)
سازمان تجارت جهانی (World Trade Organization) که به اختصار آن را WTO می نامند یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین سازمان هایی به شمار می رود که در بازرگانی بین الملل نقش مهمی را ایفا می کند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیپلماسی اقتصادی، با وجود این که ایران هنوز نتوانسته است که عضو قطعی این سازمان باشد، اما لازم است فعالان بازرگانی بین الملل و دانشجو های مدیریت، با آن آشنایی کامل داشته باشند.
پیشینه سازمان تجارت جهانی:
پس از اتمام جنگ جهانی دوم، کشور هایی که اکثر تجارت دنیا را به عهده داشتند، توافق کردند که به منظور جلوگیری از خشونت و همچنین بازسازی ویرانی های به وجود آمده از جنگ، یک نوع تجارت را گسترش دهند که در بر گیرنده سازمان های بین المللی زیر باشد:
- بانک جهانی
- صندوق بین المللی پول
- سازمان تجارت بین المللی (ITO)
برای تشکیل سازمان تجارت بین المللی (ITO)، برخی از کشور ها مانند آمریکا نتوانستند آن را در مجامع قانونی کشورشان تصویب کنند به همین دلیل (ITO) شکل نگرفت.
پس از این امر کشور ها تصمیم گرفتند که اهداف سازمان ورد نظر خود را در قالب یک موافقت نامه عمومی پیگیری کنند که آن را با اسم (گات) می شناختند.
موافقت نامه گات:
این موافقت نامه دارای هشت دوره مذاکره بود که هدف بیشتر آنها کاهش تعرفه بود و در آخرین دور از مذاکرات این توافق نامه، کشور ها توافق کردند که سازمان جهانی تجارت تاسیس گردد.
اعضای سازمان تجارت جهانی:
پس از ۵۰ سال فعالیت گات، سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۵ م تشکیل شد که دارای ۱۶۱عضو و ۲۳ ناظر می باشد.
کشور هایی مانند ایران، الجزایر، اندورا، آذربایجان، بلاروس، بوتان، کومور، اتیوپی، عراق، قزاقستان، لبنان، لیبی، سودان، سوریه، ازبکستان و. .. به عنوان عضو ناظر در این سازمان پذیرفته شده اند. ایران و الجزایر جز بزرگ ترین اقتصاد هایی هستند که هنوز به این سازمان پیوسته نشده اند.
همچنین کشور هایی مانند اریتره، کره شمالی، سودان شمالی، سومالی، ترکمنستان، فلسطین، سنمارینو و. .. هنوز درخواستی برای عضویت در این سازمان ارائه نکرده اند.
اصول حاکم بر سازمان تجارت جهانی:
این سازمان دارای برخی اصول و قوانین می باشد که بایستی به آنها عمل شود. این اصول در قالب موافقت نامه هایی ذکر شده اند که در ادامه به آنها اشاره می شود. این اصول عبارت اند از:
- تضمین آزادی تجاری بین اعضا
- کاهش تعرفه های گمرکی
- لغو کلیه تبعیض های تجاری
- شفافیت بخشیدن به مقررات تجاری
- توسعه و اصلاحات اقتصادی
موافقت نامه های بنیادی سازمان تجارت جهانی:
بر اساس قوانین سازمان تجارت جهانی، تمامی کشور ها بایستی تمام موافقت نامه های زیر را بجز موافقت نامه مربوط به تجارت هواپیما های غیر نظامی، خرید های دولتی، تجارت محصولات لبنی و تجارت گوشت گاو، به صورت کامل قبول کنند. این موافقت نامه ها به شرح زیر می باشند:
موافقت نامه تاسیس سازمان تجارت جهانی:
موافقت نامه تاسیس سازمان تجارت جهانی در واقع منشور سازمان می باشد که تعیین کننده موارد زیر است:
- تاسیس سازمان
- قلمرو عملکرد
- تشکیلات
- چارچوب ارتباط سازمان با سایر سازمان ها
- نحوه تصمیم گیری
- روش بازنگری در مقررات شیوه عضویت و خروج از عضویت
موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت:
مهم ترین موافقت نامه سازمان است که به موضوعات زیر اشاره دارد:
- عدم تبعیض بین اعضا
- بر طرف کردن موانع تجاری غیر تعرفه ای
- تعهد به کاهش تعرفه های گمرکی
- برقراری تجارت منصفانه
- شفافیت قوانین و مقررات ملی
موافقت نامه عمومی مربوط به تجارت خدمات (گاتز):
هدف آن تسری سازمان تجارت جهانی به حوزه خدمات می باشد. خدماتی از قبیل:
- بانکداری
- بیمه
- حمل و نقل
- خدمات درمانی
- حقوقی
- گردشگری
- مشاوره ای
- و…
موافقت نامه مربوط به قواعد و رویه های حاکم بر حل اختلاف:
دلیل وجود این توافق نامه، حل دعاوی و اختلافات دولت های عضو می باشد که مراحل آن عبارت است از:
- مذاکره دوستانه
- میانجی گری دبیر کل سازمان
- بررسی توسط هیئت تخصصی
- بررسی توسط نهاد حل و فصل اختلافات
- هیئت تجدید نظر برای تفسیر قوانین
سایر موافقت نامه ها:
- موافقت نامه حقوق مالکیت فکری مرتبط با تجارت (تریپس)
- موافقت نامه تدابیر سرمایه گذاری مرتبط با تجارت (تیمز): بر طرف نمودن اثرات منفی بر سرمایه گذاری خارجی
- موافقت نامه ضد دامپینگ
- موافقت نامه مربوط به یارانه و اقدامات جبرانی: شامل سه نوع یارانه، یارانه های ممنوع، یارانه های قابل تعقیب و یارانه های غیر قابل تعقیب
فرآیند عضویت در سازمان تجارت جهانی:
هر کشوری که مایل به عضویت در سازمان تجارت جهانی باشد، بایستی موافقت سازمان را برای عضویت به دست آورد و همچنین موافقت نامه های چند جانبه را پذیرا باشد.
این موافقت نامه ها بر اساس قانون اساسی می باشند که تمام قوانین کشور باید در چارچوب آن تدوین گردد. مراحل عضویت به شرح زیر می باشد.
- تقاضای رسمی کشور برای پیوستن به سازمان
- تایید شورای عمومی برای بررسی تقاضا
- تشکیل کارگروه
- ارائه رژیم تجارت خارجی
- پاسخ به سوالات اعضا
- تشکیل جلسات بررسی
- مذاکره های چند جانبه و دو جانبه با کشور های عضو: در این مرحله کشور متقاضی عضویت بایستی حداقل سه جدول امتیاز را در مذاکره نهایی نماید. این جداول عبارتند از: ۱) جدول کالا های صنعتی ۲) جدول کالا های کشاورزی ۳) جدول تجارت خدمات.
- رای گیری
- تنظیم پروتکل الحاقی
وضعیت ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO):
با این که ایران از سال ۱۹۹۶ متقاضی عضویت شد اما برای اولین بار این درخواست در سال ۲۰۰۱ مطرح گردید که مخالفت آمریکا را در پی داشت. سپس بعد از ۲۲ بار رد شدن تقاضای ایران در سال ۲۰۰۵ ایران توانست عضو ناظر این سازمان شود.
موانع الحاق ایران عبارتند از:
- موانع سیاسی
- موانع اقتصادی
- موانع حقوقی
مزایای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی:
- ثبات در سیاست های اقتصادی
- گسترش بازارها و توسعه صادرات
- افزایش سرمایه گذاری خارجی
- افزایش قدرت چانه زنی اقتصادی ایران
مقاله تکمیلی برای مطالعه بیشتر در باره WTO
